İdrar kaçırma nedenleri karın içi basıncın artması (örneğin öksürme, hapşırma, gülmek gibi) sonucunda idrarın istemsiz olarak sızdırılmasıdır. Bu, pelvik taban kaslarının zayıflamasından kaynaklanan bir tür stres inkontinansıdır. Birçok farklı şekilde olabilir. Özellikle ilerleyen yaşla birlikte idrarın boşaltımını sağlayan kasların, fonksiyonları azalabilir. Genetik kaynaklı olarak da yaşanabilir. Aşağıdaki nedenler idrar kaçırmaya yol açabilir.
• Obezite,
• İdrar yolu enfeksiyonu,
• Böbrek taşı,
• Sistit,
• Aşırı kilolu olmak,
• Sigara içmek,
• Menopoz,
• Kabızlık,
• Bazı ilaçlar da idrar kaçırma nedenleridir.
İdrar Kaçırma Belirtileri
İdrar kaçırma belirtileri istemsiz şekilde idrar tutamama sonucu aniden ve kontrolsüz bir şekilde idrar yapma ile gerçekleşir. Bu rahatsızlıkta mesane kontrolü zayıf olduğu için idrar kesesi dolması daha hızlı olur ve daha sık tuvalete gitme gereksinimi oluşur. İdrar kaçırma öncesi bazı uyarı işaretleri ortaya çıkabilir. Ani ve yoğun bir idrar hissi, idrar tutma süresinin kısalması, karında hafif bir baskı ve rahatsızlık görülebilir. Bu rahatsızlıkta kişi gece uyandığında tuvalete gitme ihtiyacı hissedebilirler. Genelde gitmedikleri zamanlarda da gitme gereksinimi oluşabilir. Kişi tuvalete gitmek için baskı hissetmese bile tamamen kontrol sağlayamaz ve bazen sızıntı şeklinde oluşabilir. Bu belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.
İdrar Kaçırma Kimlerde Görülebilir?
İleri yaşlarda sık görüldüğü bilinen idrar kaçırma problemi, genç yaşlarda da görülebilir. Genetik faktörler başta olmak üzere kilo, beslenme düzeni, hamilelik, menopoz, doğum yapma durumu, sigara veya alkol kullanımı gibi unsurlar idrar kaçırma yakınması üzerinde etkin rol oynayabilir. Özellikle daha önce vajinal doğum yapan kadınlarda, doğum esnasında bebeğin rahatça dünyaya gelebilmesi için zayıflayan pelvik taban kasları nedeniyle idrar kaçırma görülebilmektedir. Öte yandan üriner sistem ile ilgili operasyon geçmişi olan kişilerde de idrar kaçırmaya rastlanabilmektedir. Özetle idrar kaçırma şikayetinin ileri yaşlarda, doğum yapan kadınlarda ve pelvik veya prostat ameliyatlar geçirmiş bireylerde görülme olasılığının daha yüksek olduğu söylenebilir.
İdrar kaçırmanın çeşitleri
Stres inkontinansı: Gülme, hapşırma, öksürme,
ağır eşya kaldırma gibi idrar kesesinde basıncın arttığı durumlarda olan idrar kaçırma halidir. Sinir ve kas zayıflığına bağlıdır.
Sıkışma tipi idrar kaçırma: Burada hasta aniden idrara sıkışır ve kontrolsüz bir şekilde idrarını kaçırır. Mesanenin kontrolsüz kasılması söz konusudur.
Mix tip: Her iki durum aynı anda vardır.
Kadınlarda İdrar Kaçırma Nedenleri Nelerdir?
Kadınlarda idrar kaçırma nedenleri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Stresle, idrar torbası kasları sorunuyla ya da mesane kapasitesinin aşılması gibi nedenlerle şikayetler ortaya çıkabilir.
Stresle İdrar Kaçırma: Özellikle kadınlarda öksürürken idrar kaçırma nedenleri neler olabilir sorusu ve benzer şekilde hapşırmada idrar kaçırmanın sebeplerinin merak edilmesi sık karşılaşılan bir durumdur. Gülmek, öksürmek, hapşırmak, egzersizde hızlı hareketler yapmak gibi ani eylemlerde istemsiz idrar kaçırma durumu yaşanabilir. Bunun temel iki nedeni vardır. İlki idrarı tutmayı sağlayan pelviks kaslarının zayıf olmasıdır. Zayıflığın sebebi genetik ve doğuştan olabilir ya da yeterince spor yapılmadığı için de yaşla birlikte zayıflama görülebilir. Ayrıca çok fazla doğum yapmak, iri bir bebek doğurmak, obezite ve menepoz gibi nedenlerle de pelvik kasları zayıflayabilir. Ani hareketlerle idrar kaçırmanın diğer nedeni ise mesane boşalmasında kontrol sağlayan kasların zayıflığıdır.
Urge İdrar Kaçırma: Bu türde idrarın geldiği hissedilip hemen tuvalete yönelme olur ama tuvalete yetişemeden idrar kaçırma olur. Sebep mesane (idrar torbası) kaslarının normalden daha fazla çalışmasıdır.
Miks İdrar Kaçırma: Miks kelimesi karışım anlamına gelir. Miks idrar kaçırmada stresle idrar kaçırma ve urge idrar kaçırma türlerinin karışımıdır. Yani hem pelvik kaslarında hem de mesane kaslarında zayıflık vardır.
Taşma İdrar Kaçırma: Bazı problemli durumlarda mesane, kapasitesinden fazla idrar tutmaya meyilli olur. Mesanenin aşırı dolup çok gerilmesi sonucunda sızıntı şeklinde idrar kaçırma türüne taşma idrar kaçırma denir. Sebepler arasında idrar yolu tıkanmaları ( prostat büyümesi, dışkı sıkıştırması vb.) diyabet ve MS gibi hastalıkların etkisiyle sinirsel hasarlarla yeterince sıkışmayan mesane kasları sayılabilir.
Kadınlarda İdrar Kaçırmada Ameliyat Dışı Uygulamalar Nelerdir?
Elektromanyetik sandalyeler: Hastaya özel olarak tasarlanan elektromanyetik sandalyede otururken titreşimler verilir. Vücuda yayılan sinyaller sayesinde idrar kaçırmaya neden olan zayıf pelvik taban kasları güçlenir. Uygulamanın başarı oranı ortalama olarak %50’dir. Elektromanyetik sandalye tedavisinde olumlu sonuç alma oranı özellikle genç, kilo sorunu olmayan, düzenli cinsel hayatı bulunan kadınlarda daha yüksektir.
Vajinal toplar: Bu uygulamada farklı büyüklükteki toplarla yapılan egzersizler sayesinde hastanın pelvik taban kaslarının güçlenmesi amaçlanır.
Vajinal lazer: Vajinanın içine vajinal muayenede kullanılan ultrason probuna benzer bir prob ile özel bir işlem uygulanır. Ağrısız ve acısız vajinal lazer tedavisinde vajinal duvara yeni hücre üretimi olabilmesi için uyarım yapılır. Ortalama 1 ay süreyle yapılan seanslar sayesinde vajinada toparlanma ve sıkılaşma olur. Vajinal lazer yöntemi özellikle doğum etkisiyle genişleyen ve idrar kaçırmada rol oynayan vajina duvarını gençleştirme iyi sonuçlar verir.
Kadınlarda İdrar Kaçırmada Cerrahi (ameliyat yöntemleri) Nelerdir
İdrar kaçırmanın etkili bir tedavisi için öncelikle tipi belirlenmelidir, çünkü bütün idrar kaçırma tipleri cerrahi, yani ameliyatla tedavi edilmez. Ameliyatla tedavisi mümkün olan idrara kaçırma tipi özellikle kadınlarda sık görülen “stres tipi” idrar kaçırmadır. Bu hastalıkta başarı oranı çok yüksek 2 ameliyat yöntemi vardır. Bunlar TOT ve TVT (transvaginal tape uygulaması ve transobturator tape uygulaması) ameliyatlarıdır. Her iki ameliyat ta uzun süre yatış gerektirmeyen, genellikle günübirlik ameliyatlardır ve ameliyat süreleri de 20-30 dakika gibi çok kısadır. TOT ve TVT ameliyatlarında temel prensip, vajinal yoldan yapılan girişimle normalden aşağı sarkmış pozisyondaki mesane boynunu özel askı materyalleri ile kaldırıp pelvis kemiğine asmaktır.
TOT ve TVT ameliyatları nedir, nasıl yapılır?
Kadınlarda stres inkontinans, cerrahi müdahale ile yani ameliyatla tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Bu amaçla yaygın olarak yapılan 2 çeşit ameliyat vardır, bunlar TOT ve TVT ameliyatlarıdır. Bu her iki ameliyat ta orta-üretral askı cerrahisi yöntemleridir. Her iki ameliyatta da özel bir maddeden yapılmış, vücuda zararı olmayan, ciddi bir reaksiyon oluşturmayan şerit şeklinde bir askı materyali (ağ, mesh) idrar kanalının (üretra) hemen altından geçirilerek sarkmış olan mesane boynu askıya alınır ve bu şekilde normal anatomik pozisyonuna getirilmiş olur.
Her iki ameliyat ta cerrahi teknik olarak birbirine çok benzer. Ameliyat sırasında alt karın bölgesinde ve vajinadan küçük kesiler açılır. Şerit şeklindeki bu bant mesane boynu ve üretrayı kaldırır. Askı sırasında bu bandın gerginliği tahmini olarak ayarlanır ve bant hastada kalır, zamanla vücudun bir parçası haline gelir. Dışardan ameliyat yeri ve askı materyali gözle görülmez, kesi yerleri emilebilen dikişlerle kapatıldığından bunlar zamanla eriyerek kendiliğinden düşer.
TOT ve TVT ameliyatları arasında başarı oranı, ameliyat süresi ve kullanılan askı materyalleri arasında önemli bir fark yoktur. Bu teknikleri tercih konusunda hastalar bilgiye sahip olmadığından doktor kendi tecrübesine göre karar verir.
Hastalara ameliyat sırasında mesaneye foley sonda takılır ve bu ameliyat sonunda hasta kendine geldikten sonra çıkartılır veya bir gün takılı kalır. Ameliyat sonrası sonda çekildikten sonra bazı hastalarda geçici idrar yapamama durumu olabilir, bu bakımdan sonda çıkartıldıktan sonra hastaların idrar yapmaları gözlenmelidir. Ayrıca ameliyat sırasında vajene kanamaya karşı batikonlu gaz tampon konur, bu tampon hasta taburcu olmadan önce çıkartılır.
Op.Dr. Eda Adeviye ŞAHİN
Jinekolog ve Cinsel Terapi Uzmanı